AsosiyYangiliklarМақолалар

Кредитми ёки лизинг?

8 Янв 2018

Махсус техника, транспорт воситаси ёки асбоб-ускуналар харид қилмай, тадбиркорликни бошлаш ёки ривожлантиришнинг иложи йўқ. Аммо бундай харидлар ўта қиммат бўлиб, улар катта маблағларни талаб қилади. Бир қарашда жуда ҳам қийин масала, аммо ечими мавжуд – бу кредит ёки лизинг. Уларнинг бир-биридан фарқли ҳамда устун жиҳатларини санаб ўтсак.

Инглиз тилида “lease” атамасидан келиб чиққан “leasing” сўзи мавжуд бўлиб, у “ижара” деган маънони англатади.

Лизинг шартномаси асосида имзоланган битимлар 1 йилдан 5 йилгача тузилиб, узоқ муддатли ҳисобланади. Лизинг шартларининг тўловлари ҳамда уларни тўлаш шартлари эса лизинг корхонаси ҳамда лизинг олувчи мижоз томонидан, шартнома имзоланадиган пайтда белгиланади.

Лизинг – қулай ва фойдали молия воситаси ҳисобланиб, ушбу усулни тижорий кредитлаш муқобили деб ҳам аташ мумкин. Ўзбекистонда лизинг соҳасининг ривожланиб бораётгани ҳисобига, мамлакат тадбиркорлари, уларга янада қулай бўлган молиялаш усулини танлаш: тижорат банкига бориб кредит олиш ёки лизинг корхонасига мурожаат қилиш каби имкониятларга эга бўлишди.

Лизинг корхоналари деярли ҳамма фаолият соҳаларидаги корхоналар билан ҳамкорликда ишлайди. Кўпинча молиялашга қатъий талаблар бўлмагани учун, лизинг берувчилар мижозларнинг талабларига тобора индивидуал ёндашмоқда. Бундан ташқари, битимларни лизинг компаниялари ёрдамида тузиш ҳамда расмийлаштириш анча тезкор равишда кечиб, бюрократик жараёнларнинг камлиги билан ажралиб туради. Вақтни тежаш ҳамда мобиллик туфайли лизинг компаниялари тадбиркорларга қатор афзалликларга эга бўлиш имкониятини яратиб беради.

Лизингнинг афзалликлари
• Лизинг шартномалари асосида тўланадиган тўловлар фойдага солинадиган солиқ бўйича солиққа тортилувчи базанинг камайишини таъминлаб беради;
• Лизинг тўловлари ичида тўланган ҚҚС нархнинг ҳисобига тўлиқ ҳажмда қўшилади;
• Мулк лизинг корхонасининг шахсий маблағлари томонидан сотиб олинади;
• Лизинг корхонаси таъминловчини танлаш, маҳсулотларни етказиб бериш (таъминлаш), суғурта жараёнлари, кредитлаш, рўйхатга олиш, мулкнинг бухгалтерлик ҳисоботини юритиш ҳамда лизинг муддати тугаганида, мулкни мижозга топшириш каби тўлиқ хизмат тўпламини тақдим қилади.

Ўзбекистон Республикасининг қонунчилигига асосан:
• Шартноманинг муддати тугаши билан, лизинг обекти лизинг олувчининг шахсий мулкига айланади;
• Лизинг шартномасининг муддати лизинг объекти иш муддатидан 80%дан ортиқ бўлиши, ёки объектнинг қолдиқ нархи лизинг шартномаси муддати тугаганидан сўнг, унинг бошланғич нархидан 20%дан кам бўлиши шарт;
• Шартноманинг муддати ўтганидан сўнг, лизинг олувчи лизинг объектини ушбу объектнинг бозордаги нархидан кам бўлган миқдорда, ҳуқуқ берилган санасидан бошлаб, сотиб олиш ҳуқуқига эга;
• Лизинг шартномасининг муддатида амалга ошириладиган лизинг тўловларнинг жорий дисконтланган нархи, лизингга берилган пайтдан бошлаб, лизинг объекти жорий нархининг 90%ига тенгдир. Жорий дисконтланган нарх эса қонунчиликда белгиланган бухгалтерлик ҳисоботига мос равишда ҳисобланади. (Ўзбекистон Республикасининг Қонуни 2007 йилнинг 28 декабрдаги нашри 2- модданинг биринчи қисми, № ЎзРҚ-138 — ЎзР ҚТ, 2007 й., № 52, 533-модда).

Кредит билан эса умуман бошқа ҳолат рўй беради. Кредитлаш жараёнида мижоз банкдан кредит олганидан сўнг, маҳсулотни мустақил харид қилиш ҳуқуқига эга. Мижозларга кредит беришдан олдин эса, банк корхонанинг кредит тарихи, пассив ҳамда активларнинг ҳажми, гаров эвазига қўшимча таъминотининг мавжудлигини ўрганиб чиқади. Шу билан биргаликда, кредит бўйича тўловларни амалга оширишдан ташқари, қўшимча равишда яна ссуда (қарздорлик) фоизларини тўлаш ҳамда гаров эвазига қўйилган мулкни баҳолаш ёки унинг суғурта маблағларини қоплаш каби харажатларни тўлаш эҳтимоли ҳам бор. Лизинг жараёнида эса, сизга бериладиган мулк гаров сифатида белгиланади. Шу тариқа, ижобий кредит тарихига эга бўлиш эҳтиёжи йўқолади.

Банкнинг кредити ёрдамида харид қилинадиган мулк, шу вақтнинг ўзидаёқ, корхонанинг шахсий мулкига айланади. Лекин одатда, кредит шартномасининг шартлари ҳамда мулк гаровининг шартномаси харид қилинган активдан фойдаланиш учун, бу актив молиявий ижарага олинганидан кам бўлмаган қатор чекловларни ўрнатади. Ушбу активни сиз ўз ихтирингизга кўра сота олмайсиз, учинчи шахсга ижарага бера олмайсиз ҳамда суғуртага бўлган эҳтиёж ҳам сақланиб қолади. Бундан ташқари, барча солиқ тўловлари хусусий мулк эгаси зиммасида бўлади.

Махсус техника, автотранспорт воситалари, тижорат транспорт воситалари ҳамда шу каби бошқа жиҳозларни харид қилишда лизинг кредитдан афзалроқ. Лизингнинг нархи ушбу жиҳоз кимнинг балансида юритилишига боғлиқ бўлади.

Ҳаммаси ўзига яраша ижобий ҳамда салбий тарафларига эга, шунинг учун ҳам харидларингизни режалаштираётган пайтингизда, барча яхши ва ёмон томонларини ҳисобга олиш керак. Лизинг ёки кредит фойдасига танловни корхонанинг хусусиятлари, молиявий барқарорлик ҳамда бошқа муҳим омилларга таяниб амалга ошириш лозим.

Мутахассис ҳамда экспертларнинг маслаҳатларини эътибордан четда қолдирманг, чунки бизнесингизнинг гуллаб-яшнаши қабул қилган қарорингизга боғлиқ.

« Avvalgi | Keyingi »